PRZEMOC DOMOWA

PRZEMOC DOMOWA

Czym jest przemoc domowa?

Definicja
Przemoc domowa jest zamierzonym działaniem lub zaniechaniem, skierowanym przeciwko bliskiej osobie, wykorzystującym przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną. Działanie to narusza prawa i dobra osobiste osoby bliskiej, powodując psychiczne lub fizyczne cierpienia. Przemoc domowa:

• naraża drugą osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
• narusza jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
• powoduje szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym,
• wywołuje u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
• ogranicza lub pozbawia tę osobę dostępu do środków finansowych, możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
• istotnie narusza prywatność tej osoby lub wzbudza u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Za osobę doznającą przemocy domowej, uznaje się:

• małżonka, także w przypadku, gdy małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, oraz jego wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
• wstępnych i zstępnych oraz ich małżonków,
• rodzeństwo oraz ich wstępnych, zstępnych i ich małżonków,
• osobę pozostającą w stosunku przysposobienia i jej małżonka oraz ich wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
• osobę pozostającą obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu oraz jej wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
• osobę wspólnie zamieszkującą i gospodarującą oraz jej wstępnych, zstępnych, rodzeństwo i ich małżonków,
• osobę pozostającą obecnie lub w przeszłości w trwałej relacji uczuciowej lub fizycznej niezależnie od wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania,
• małoletniego

    – wobec których jest stosowana przemoc domowa;

W sytuacji przemocy występują trzy role:

• osoba doświadczająca przemocy – to osoba, wobec której stosowana jest przemoc domowa.

Przez osobę doznającą przemocy domowej należy także rozumieć małoletniego będącego świadkiem przemocy domowej wobec osób wymienionych wyżej,

• osoba stosująca przemoc – to pełnoletni, który dopuszcza się przemocy domowej wobec osób wymienionych wyżej,
• świadek przemocy domowej – to osoba, która posiada wiedzę na temat stosowania przemocy domowej lub widziała akt przemocy domowej.

Należy podkreślić, że są to role – osoby nie są w nich uwięzione, można z nich wyjść!

Rozróżniamy przemoc gorącą oraz chłodną.

Przemoc gorąca występuje gdy akty przemocy są nagłym wybuchem, związanym z gwałtownym gniewem i wściekłością tego, kto się ich dopuszcza. Pojawia się nagle i szybko ustaje.

Przemoc chłodna jest cicha, ukryta, długotrwała i systematyczna. Przypomina realizację ustalonego z góry scenariusza, jest przejawem silnej kontroli osoby stosującej przemoc.

CZYNNIKI RYZYKA WCHODZENIA W ROLĘ OSOBY DOŚWIADCZAJACEJ PRZEMOCY

• niskie poczucie własnej wartości lub niestabilne, wymagające potwierdzenia z zewnątrz,
• niezaspokojona w przeszłości lub/i obecnie potrzeba miłości, akceptacji,
• przekonanie, że potrzeba innych, by czuć się bezpiecznie i szczęśliwie,
• małe umiejętności asertywnego zachowania w różnych relacjach,
• małe umiejętności komunikacyjne,
• mała świadomość swoich potrzeb oraz umiejętność ich wyrażania i zaspokajania,
• często powyżej wymienione aspekty funkcjonowania psychicznego wynikają z doświadczania różnego rodzaju form przemocy w dzieciństwie.

Przemoc a agresja

Zjawisko przemocy domowej jest  rodzajem relacji, w której jedna ze stron podporządkowana jest drugiej. Jedna osoba wykorzystuje swoją przewagę na każdym polu, by zdominować drugą poprzez powtarzające się zachowania agresywne lub zaniechanie zachowań pozytywnych. Relację  przemocową  definiujemy, gdy te zachowania się powtarzały, było ich wiele i  trwały przez pewien czas.

Przemoc a konflikt

Konflikt w relacji występuje wtedy, gdy są zachowane trzy cechy definiujące przemoc: tj. dochodzi do świadomych zachowań agresywnych, zamierzonych, mających na celu naruszenie dóbr i praw osobistych osoby, powodujących ból i cierpienie. W sytuacji konfliktu żadna z osób nie ma przewagi nad drugą a zachowania agresywne występują często z obu stron. Mamy tu do czynienia z równowagą sił w relacji.

Formy przemocy

PSYCHICZNA/EMOCJONALNA

Jest podstawą wszelkich form przemocy. Polega na wywieraniu presji na osobę w celu sprawowaniu nad nią kontroli i podporządkowania jej swojej woli. Jej istotą jest naruszenie godności osobistej. Stanowi podstawę wszelkich innych form przemocy i zazwyczaj z nimi współwystępuje. Przykładem mogą być: wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów i planów, karanie przez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna poprzez kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami, domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, uniemożliwianie schronienia, degradacja werbalna czyli wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, stosowanie gróźb i wulgaryzmów, straszenie zastosowaniem siły.

FIZYCZNA

Polega na naruszeniu nietykalności cielesnej. Przykłady: popychanie, odpychanie, obezwładnianie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, gaszenie papierosów na ciele, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką i pięściami, bicie przedmiotami, ciskanie w kogoś przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, szarpanie np. za włosy lub uszy, użycie broni, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie koniecznej pomocy, itp.

SEKSUALNA

Dotyczy sfery seksualnej, jej celem jest poniżenie drugiej osoby, odebranie jej godności, polega na naruszeniu intymności. Jej istotą jest zmuszanie osoby do aktywności seksualnej wbrew jej woli, kontynuowaniu aktywności seksualnej, gdy osoba nie jest w pełni świadoma, bez pytania jej o zgodę lub gdy na skutek zaistniałych warunków obawia się odmówić. Np.: gwałt, molestowanie seksualne, wymuszanie pożycia, obmacywanie, dotykanie intymnych części ciała, zmuszanie do niechcianych praktyk seksualnych, nieliczenie się z życzeniami partnerki/partnera, komentowanie szczegółów anatomicznych, ocenianie sprawności seksualnej, wyglądu, uwagi i żarty o charakterze seksualnym, przymuszanie do oglądania treści charakterze seksualnym bądź pornograficznym itp.;

EKONOMICZNA

Dotyczy sfery materialnej, polega na celowym niszczeniu własności, pozbawianiu środków lub tworzeniu warunków, gdy trudno jest zaspokoić podstawowe potrzeby min. uniemożliwianiu podjęcia pracy zarobkowej i wymuszanie pracy nieodpłatnej, odbieranie zarobionych pieniędzy, niszczeniu rzeczy, zabieraniu pieniędzy, ograniczanie dostępu do zasobów rodziny, w przypadku wspólnej firmy na nieopłacaniu składek, ubezpieczeń i niewypłacaniu zarobionych pieniędzy, wymaganiu, by sprawozdawać się z każdej wydanej złotówki, pozbawieniu informacji na temat stanu majątku rodziny, zaciąganiu kredytów i pożyczek na wspólne konto, zmuszaniu do spłacania długów, sprzedawaniu rzeczy osobistych bądź wspólnych bez uzgodnienia itp.

ZANIEDBANIE

Dotyczy naruszenia obowiązku opieki ze strony najbliższych. Jego istotą jest niezaspokojenie podstawowych potrzeb biologicznych i psychicznych drugiego człowieka. Odnosi się do dzieci, osób starszych czy niepełnosprawnych lub chorych, których dobry stan wymaga opieki ze strony domowników. Polega min. na braku zainteresowania potrzebami innej osoby, świadomym ich ignorowaniu, pozbawianiu środków na utrzymanie, pozbawianie jedzenia, ubrania, schronienia, braku pomocy w chorobie, nie udzielenie pomocy, uniemożliwianie dostępu do miejsc zaspokojenia podstawowych potrzeb: mieszkania, kuchni, łazienki, łóżka, itp.

Cykle przemocy domowej

Można wyróżnić trzy fazy powtarzającego się cyklu przemocy domowej:

2. FAZA OSTREJ/GWAŁTOWNEJ PRZEMOCY

W tej fazie zachowanie jednej z osób staje się gwałtowne, wpada w szał i wyładowuje się na drugiej osobie. Wybuch wywołuje zazwyczaj jakiś drobiazg. Skutki użytej przemocy mogą być różne, w tym np. obrażenia ciała. Po zakończeniu wybuchu przemocy osoba, która jej doświadczyła jest w stanie szoku. Nie może uwierzyć, że to się na prawdę stało. Odczuwa wstyd i przerażenie. Jest oszołomiona. Staje się apatyczna, traci ochotę do życia, odczuwa złość i bezradność.

3. FAZA MIODOWEGO MIESIĄCA

Gdy stosujący przemoc wyładował już swoją złość i wie, że posunął się za daleko nagle staje się inną osobą. Szczerze żałuje za to, co zrobił, okazuje skruchę i obiecuje, że to się nigdy nie powtórzy. Stara się znaleźć jakieś wytłumaczenie dla tego, co zrobił i przekonuje drugą stronę, że to był jednorazowy, wyjątkowy incydent, który już się nigdy nie zdarzy. Okazuje ciepło i miłość. Staje się znowu podobny do tego, jaki był na początku znajomości. Przynosi kwiaty, prezenty, zachowuje się jakby przemoc nigdy nie miała miejsca. Rozmawia z osobą, którą skrzywdził, dzieli się swoimi przeżyciami, obiecuje, że nigdy już nie powtórzą się podobne zachowania. Dba o drugą stronę spędza z nią czas i utrzymuje bardzo satysfakcjonujące kontakty seksualne. Obie osoby zachowują się jak świeżo zakochana para. Osoba po doświadczeniu przemocy zaczyna wierzyć w to, że partner się zmienił i że przemoc była jedynie incydentem. Czuje się kochana, myśli, że jest dla niego ważna. Spełniają się jej marzenia o cudownej miłości, odczuwa bliskość i zespolenie z partnerem. Życie we dwoje wydaje się piękne i pełne nadziei.

Faza narastającego napięcia – charakteryzują ją pojawianie się coraz większej liczby sytuacji konfliktowych i narastające napięcie w związku. Sprawca przemocy staje się coraz bardziej drażliwy, ofiara przemocy stara się opanować sytuację, tłumaczy zachowania sprawcy. Osoba doświadczająca przemocy czuje się bezradna, bo wszystkie podjęte przez nią działania, w tym ani przekonywanie sprawcy, ani bycie miłą, ani unikanie, ani bierne poddawanie się osobie stosującej przemoc nie pomaga i nie łagodzi jego gniewu.

Niektóre osoby w tej fazie odczuwają dolegliwości fizyczne, jak bóle żołądka, bóle głowy, bezsenność, utratę apetytu. Inne wpadają w apatię, tracą energię do życia, lub stają się niespokojne. Jest to wynik narastania napięcia, które po pewnym czasie staje się nie do zniesienia. Zdarza się, że osoba w oczekiwaniu na najgorsze wywołuje w końcu awanturę, żeby „mieć to już za sobą”.

Faza ostrej przemocy – zachowania sprawcy stają się nieprzewidywalne, gwałtowne, często wpada w szał. Dochodzi do zachowań agresywnych i stosowania przemocy.
Faza miodowego miesiąca – sprawca przeprasza ofiarę za wybuch przemocy, znajduje zewnętrzne powody swojego zachowania. Dba o ofiarę, spędza z nią czas, utrzymuje satysfakcjonujące kontakty seksualne. Ofiara zaczyna wierzyć, że sprawca się zmienił.

Cykle przemocy często się powtarzają. Faza miodowego zatrzymuje osobę w cyklu przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Ta faza wzbudza ambiwalencję uczuć i postaw wobec sprawcy. Między innymi z tego powodu związki przemocowe są często trwałe, a osoby doświadczające przemocy mogą mieć trudności z zakończeniem takiego związku. Sytuacja przemocy w rodzinie często prowadzi do powstania syndromu wyuczonej bezradności u osób doświadczających przemocy. Wyuczona bezradność to poddanie się, zaprzestanie wszelkich działań wynikające z przekonania, że zmiana sytuacji przemocowej nie jest możliwa. Osoby doświadczające wyuczonej bezradności mają deficyty w trzech sferach: poznawczej (zniekształcone przekonania o własnej bezsilności, niewiara w możliwość zmiany), motywacyjnej (są bierne, nie podejmują działań) i emocjonalnej (stany apatii, lęku, depresji).

Wielu badaczy w kontekście przemocy w rodzinie mówi o syndromie sztokholmskim. Jest to poczucie sympatii i solidarności osoby doświadczającej przemocy z osobą stosującą przemoc, które jest skutkiem silnej reakcji na stres oraz podejmowanych prób zwrócenia na siebie uwagi i wywołania współczucia. Zarówno mechanizm działania faz przemocy, jak wyuczona bezradność oraz syndrom sztokholmski silnie wiążą osobę doświadczającą przemocy z osobą stosującą przemoc, tym samym stabilizując przemocowy związek.

Trzeba pamiętać, że przemocy domowej można doświadczać niezależnie od wieku i płci.